Przyroda

Potwierdzeniem walorów przyrodniczo-krajobrazowych jest utworzenie Kraśnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Czy można mówić o tym, że tereny Kraśnika są atrakcyjne krajobrazowo? Czy okolice Kraśnika mają coś do zaoferowania człowiekowi, który chciałby odpocząć na "łonie natury"? Jeżeli porównywalibyśmy tereny wokół Kraśnika z naszymi górami czy też pojezierzami, to zapewne byłoby to z niekorzyścią dla tych pierwszych. Gdy jednak za punkt odniesienia wzięlibyśmy obszary przyległe, to prawdopodobnie porównanie takie byłoby korzystne dla terenów leżących w bezpośrednim sąsiedztwie Kraśnika. 

    Pod względem fizycznogeograficznym gmina Kraśnik leży w obrębie dwóch jednostek, którymi są Wzniesienia Urzędowskie oraz Roztocze Zachodnie zwane inaczej Gorajskim lub Lessowym. Najwyższe wzniesienie na terenie gminy osiąga 280,5 m n.p.m. i znajduje się w jej roztoczańskiej części, w okolicy Słodkowa III. Tutaj też w pobliżu granicy z gminą Szastarka ma swoje źródło rzeka Wyżnica. 

    Pod względem florystycznym Kraśnik plasuje się na wysokim miejscu atrakcyjności terenu. W okolicy Kraśnika zaobserwowano występowanie 42 rzadkich roślin naczyniowych na 94 stanowiskach oraz 67 innych gatunków roślin wyższych uchodzących za interesujące w skali regionalnej i krajowej. Występują tu, poza wyżej wymienionymi: szczyr trwały, paprotnik kolczysty, paprotnica krucha, widlaki, łukiewnik różowy, lilia złotogłów. W dolinie Wyżnicy stwierdzono kilka rozległych stanowisk niezwykle rzadkiej objętej ochroną rośliny pelnika europejskiego. Występuje też tam kilka odmian storczyka. Ciekawe są nasze tereny pod względem faunistycznym, szczególnie w dolinie Wyżnicy Również ciekawymi walorami faunistycznymi odznaczają się lasy na południe od doliny oraz pola między Slodkowem i Boiskami. Są to środowiska o dużej różnorodności faunistycznej, zbliżone do środowisk naturalnych. Zaobserwowano tu występowanie 2 gatunków chronionych motyli, 4 gatunki trzmieli, rzadkie gatunki płazów, jak ropucha zielona i grzebiuszka oraz ptaków. Cenne pod względem faunistycznym są stawy w okolicach Terpentyny. 

    Potwierdzeniem walorów przyrodniczo-krajobrazowych jest utworzenie Kraśnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu o powierzchni 293 km - na terenie 5 gmin, rozciągającego się od zachodniego skłonu Roztocza po ujście Wyżnicy do Wisły pod Józefowem. Na terenie gminy Urzędów znajduje się rezerwat leśny "Natalio" o powierzchni 2,45 ha, obejmujący ochroną drzewostan jodłowy. Znacznie większy rezerwat jodły o pow. 157 ha "Marynopole" istnieje na terenie gm. Gościeradów. Drugi rezerwat na Terenie tej gminy o powierzchni 200 ha "Szczeckie Doły" krajobrazowo-leśny charakteryzuje się, poza urozmaiconą rzeźbą (liczne rozbudowane wąwozy lessowe), występowaniem zwartego drzewostanu bukowego wraz z roślinnością charakterystyczną dla buczyn górskich oraz lasu grabowo - bukowego porastąjącego wąwozy. W fazie projektowania znajdują się kolejne rezerwaty na terenie gm. Dzierzkowice "Grabowy Las" oraz w Polichnie-Mostach z drzewostanem buku i jodly. W dolinie Wyżnicy w okolicach Kraśnika wydzielono kilka użytków ekologicznych obejmujących swym zasięgiem stawy, łąki, torfowiska, tereny podmokłe i zabagnione bogate we florę i faunę. 

    Zasadniczo w okolicach Kraśnika dominuje krajobraz rolniczo-leśny. Przeważają tu obszary pagórkowate o deniwelacjach przekraczających często 30 m. Rzeźba jest tworzona przez układ niewielkich wierzchowin, poprzecinanych gęstą siecią dolinek denudacyjnych i tylko jednej doliny rzecznej rzeki Wyżnicy. Kompleksy leśne dominująca krajobrazie w północno-wschodniej i południowo- wschodniej części gminy Kraśnik. Choć w obydwu przypadkach są to siedliska leśne typu "las mieszany świeży" i "las świeży", czyli przydatne dla rozwoju rekreacji, to jednak bardziej atrakcyjny wydaje się być południowo-wschodni kompleks leśny. Jego walory przyrodnicze dostrzegli też ekolodzy, z prof. F. Święsem z UMCS na czele, którzy opracowali projekt rezerwatu mającego chronić drzewostany bukowo-jodłowe wraz z ciekawą rzeźbą charakteryzującą się gęstą siecią młodych rozcięć erozyjnych utrwalonych przez porastającą je roślinność. W pozostałej części gminy dominuje typowy krajobraz rolniczy z małymi śródpolnymi enklawami leśny- mi i pojedynczymi drzewami, oraz krajobraz strefy podmiejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie Kraśnika (Spławy, Suchynia, Stróża). 

    Osobliwość krajobrazową okolic Kraśnika stanowi wieś Dąbrowa Bór. Wieś ta otoczona jest z trzech stron lasami, dlatego będąc tam czujemy się, jakbyśmy byli na "zapleczu krzykliwej cywilizacji". W połowie lat 90. na terenie powiatu czynnych było około 150 źródeł, wśród których dominują źródła o wydajności do 10 l/s. We wsi Łany gm. Gościeradów znajduje się źródlisko uznane za pomnik przyrody nieożywionej. Jest to źródło podpływowe o stałej wysokiej temperaturze zimą i latem od 10,2 do 10,3 °C i licznych gejzerkach wybijających się ponad lustro wody, nic spotykane na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. W źródłach rzeki Tuczyn w Olbięcinie woda wypływająca z gruntu i wietrzeliny opoki ma niską temperaturę ok. H °C, co znalazło odbicie w lokalnej nazwie małego dopływu "Zimne Wody". Na końcu ul. Wodnej w Urzędowie występują żródła związane z lokalnym kultem św. Otylii, obok znajduje się kapliczka i Sanktuarium. Teren powiatu kraśnickiego to obszar o bardzo rzadkiej sieci wód powierzchniowych, charakteryzujący się rozległymi pustkami wodnymi, zwłaszcza na płd. od Kraśnika i Olbięcina. Występują tu podziemne wody szczelinowo - warstwowe zalegające na znacznych głębokościach. Głównymi rzekami są Wisła, Sanna w dolnym biegu i Bystrzyca w górnym biegu. Centralnym ciekiem Wzniesień Urzędowskich jest Wyżnica, tworząca z dopływami Urzędówką i Potokiem Podlipie system rzeczny drugiego rzędu. Przełomowy odcinek Wisły jest tu jednym z najbardziej malowniczych na całym jej biegu. Szybkość nurtu w korycie pod Annopolem wynosi 5,5 km/h, wahanie  wodostanu w ciągu roku ok. 3 m. Średni stan wody pod Annopolem wynosi 375 cm. Wisła zachowała cechy rzeki  dzikiej ze zmieniającym się z roku na rok przebiegiem koryta oraz pojawiającymi się i znikającymi łachami  piaszczystymi i wyspami. Sanna, prawy dopływ Wisły, zbiera wody głównie z płd: zadr. krawędzi  Wyżyny Lubelskiej oraz zachodniego skłonu Roztocza. Wszystkie jej dopływy (Tuczyn, Karasiówka,  Trzydniczanka, Stanianka, Lutynka) spływają z prawobrzeżnej, wyżynnej części dorzecza. Bystrzyca zaczyna swój bieg ze źródeł w Sulowie, a następnie jest  obficie zasilana wodami podziemnymi powyżej Zakrzówka. Niewielkie dopływy zasilają ją z prawej strony. Dolina  Bystrzycy wykazuje wyraźną asymetrię. Prawe zbocze jest strome, o dużych deniwelacjach na małej przestrzeni,  lewe natomiast znacznie łagodniejsze. Asymetrią charakteryzuje się również dolina Wyżnicy, przy czym  wyższy jest brzeg lewy. Stanowi ona jednocześnie oś Kraśnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Źródła jej znajdują  się w Słodkowie III, a ujście w Józefowie. W Dzierzkowicach przejmuje ona pierwszy prawobrzeżny dopływ Urzędówkę,  zasilaną krótkimi dopływami do 2,5 km. W ostatnich latach obserwuje się wyraźne zachwianie stosunków  wodnych, objawiające się obniżeniem poziomu wód oraz zanikiem źródeł. Od ujścia Urzędówki Wyżnica płynie szeroką podmokłą  doliną, przyjmując drogi prawobrzeżny dopływ - potok Podlipie. Jedyny bez nazwy, lewy dopływ Wyżnicy,  wpadający do niej w Kraśniku ma w suchych latach bieg skrócony o 200 m. Do wód powierzchniowych należą również stawy. Na terenie powiatu brak jest obecnie zbiorników rekreacyjnych.  Przestał pełnić tę funkcję ze względu na zanieczyszczenie wody zbiornik w Dzierzkowicach Krzywiu. Funkcję taką  przewidziano w przyszłości dla stawu w Zakrzówku i perspektywicznie w Kraśniku Fabrycznym. Obecnie  przeznaczone są do celów gospodarczych (hodowla ryb, głównie karpie). Należy tu jeszcze wymienić malowniczo położone  stawy "Zawólcze" w Wólce Szczeckiej, wkomponowane w kompleks leśny u podnóża strefy krawędziowej Wyżyny  Lubelskiej, stawy w Rzeczycy Księżej i Ziemiańskiej, Wólce Gościeradowskiej oraz inne znacznie mniejsze  zbiorniki. Niewątpliwie na wyróźnienie zaslugują okolice stawów w Suchyni i w  Stróży W przyszłości, przy stworzeniu odpowiedniej infrastruktury, mogą być  one miejscem wypoczynku nie tylko dla mieszkańców Kraśnika, ale i okolic. Ważnym jest też to, aby nowe  inwestycje budowlane były umiejętnie wkomponowane w krajobraz. Prekursorem w tej dziedzinie wydaje się być pan  S. Sulowski ze Słodkowa III, który już zainwestował w agroturystykę. 

     Na zakończenie należałoby podkreślić, że okolice wokół stawów w  Suchyni, Stróży oraz tereny Słodkowa czy Dąbrowy Bór już teraz są bardzo atrakcyjne dla  turystyki rowerowej, o czym wie wielu mieszkańców Kraśnika chętnie korzystających z tej  formy rekreacji. W przyszłości, przy odpowiednim zainteresowaniu społeczności  lokalnych i stworzeniu sieci kwater prywatnych, tereny okolic Kraśnika mają szansę stać się atrakcyjnymi  dla turystyki pobytowej, zwanej popularnie agroturystyką.