Przyroda
Potwierdzeniem walorów przyrodniczo-krajobrazowych jest utworzenie
Kraśnickiego
Obszaru Chronionego Krajobrazu.
Czy można mówić o tym, że tereny Kraśnika są atrakcyjne
krajobrazowo? Czy okolice Kraśnika mają coś do
zaoferowania człowiekowi, który chciałby odpocząć na "łonie natury"? Jeżeli porównywalibyśmy tereny wokół
Kraśnika z naszymi górami czy też pojezierzami, to zapewne
byłoby to z niekorzyścią dla tych pierwszych. Gdy jednak
za punkt odniesienia wzięlibyśmy obszary przyległe, to
prawdopodobnie porównanie takie byłoby korzystne dla
terenów leżących w bezpośrednim sąsiedztwie Kraśnika.
Pod względem fizycznogeograficznym gmina Kraśnik leży w obrębie dwóch jednostek, którymi są Wzniesienia Urzędowskie oraz Roztocze Zachodnie zwane inaczej Gorajskim lub Lessowym. Najwyższe wzniesienie na terenie gminy osiąga 280,5 m n.p.m. i znajduje się w jej roztoczańskiej części, w okolicy Słodkowa III. Tutaj też w pobliżu granicy z gminą Szastarka ma swoje źródło rzeka Wyżnica.
Pod względem florystycznym
Kraśnik plasuje się na wysokim miejscu atrakcyjności
terenu. W okolicy Kraśnika zaobserwowano występowanie 42 rzadkich roślin naczyniowych na 94
stanowiskach oraz 67 innych gatunków roślin wyższych
uchodzących za interesujące w skali regionalnej i
krajowej. Występują tu, poza wyżej wymienionymi:
szczyr trwały, paprotnik kolczysty, paprotnica krucha, widlaki, łukiewnik różowy, lilia złotogłów. W
dolinie Wyżnicy stwierdzono kilka rozległych stanowisk niezwykle rzadkiej objętej ochroną rośliny
pelnika europejskiego. Występuje też tam kilka odmian storczyka.
Ciekawe są nasze tereny pod względem
faunistycznym, szczególnie w dolinie
Wyżnicy
Również ciekawymi walorami faunistycznymi odznaczają się lasy na południe od doliny oraz pola
między Slodkowem i Boiskami. Są to środowiska o
dużej różnorodności faunistycznej, zbliżone do środowisk naturalnych. Zaobserwowano tu występowanie
2 gatunków chronionych motyli, 4 gatunki
trzmieli, rzadkie gatunki płazów, jak ropucha zielona i grzebiuszka oraz ptaków. Cenne pod względem
faunistycznym są stawy w okolicach Terpentyny.
Potwierdzeniem walorów przyrodniczo-krajobrazowych jest utworzenie
Kraśnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu o powierzchni 293 km - na terenie 5 gmin, rozciągającego się od zachodniego skłonu Roztocza po
ujście Wyżnicy do Wisły pod Józefowem.
Na terenie gminy Urzędów znajduje się rezerwat
leśny "Natalio" o powierzchni 2,45 ha, obejmujący
ochroną drzewostan jodłowy. Znacznie większy rezerwat jodły o pow. 157 ha "Marynopole" istnieje
na terenie gm. Gościeradów. Drugi rezerwat na Terenie tej gminy o powierzchni
200 ha
"Szczeckie Doły"
krajobrazowo-leśny charakteryzuje się, poza urozmaiconą rzeźbą (liczne rozbudowane wąwozy
lessowe), występowaniem zwartego drzewostanu
bukowego wraz z roślinnością charakterystyczną dla
buczyn górskich oraz lasu grabowo - bukowego porastąjącego wąwozy.
W fazie projektowania znajdują się kolejne rezerwaty na terenie gm. Dzierzkowice "Grabowy Las"
oraz w Polichnie-Mostach z drzewostanem buku
i jodly.
W dolinie Wyżnicy w okolicach Kraśnika wydzielono kilka użytków ekologicznych obejmujących
swym zasięgiem stawy, łąki, torfowiska, tereny podmokłe i zabagnione bogate we florę i faunę.
Zasadniczo w okolicach Kraśnika dominuje krajobraz rolniczo-leśny. Przeważają tu obszary
pagórkowate o deniwelacjach przekraczających
często 30 m. Rzeźba jest tworzona przez układ niewielkich wierzchowin, poprzecinanych gęstą siecią
dolinek denudacyjnych i tylko jednej doliny rzecznej rzeki Wyżnicy. Kompleksy leśne dominująca
krajobrazie w północno-wschodniej i południowo-
wschodniej części gminy Kraśnik. Choć w obydwu przypadkach są to siedliska leśne typu "las
mieszany świeży" i "las świeży", czyli przydatne dla rozwoju rekreacji, to jednak bardziej
atrakcyjny wydaje się być południowo-wschodni kompleks leśny.
Jego walory przyrodnicze dostrzegli też
ekolodzy, z prof. F. Święsem z UMCS na
czele,
którzy opracowali projekt rezerwatu mającego chronić drzewostany bukowo-jodłowe wraz
z ciekawą rzeźbą charakteryzującą się gęstą siecią młodych rozcięć erozyjnych utrwalonych
przez porastającą je roślinność. W pozostałej
części gminy dominuje typowy krajobraz rolniczy z małymi śródpolnymi enklawami leśny-
mi i pojedynczymi drzewami, oraz krajobraz
strefy podmiejskiej w bezpośrednim sąsiedztwie
Kraśnika (Spławy, Suchynia, Stróża).
Osobliwość krajobrazową okolic Kraśnika stanowi
wieś Dąbrowa Bór. Wieś ta otoczona jest z
trzech stron lasami, dlatego będąc tam czujemy
się, jakbyśmy byli na "zapleczu krzykliwej cywilizacji".
W połowie lat 90. na terenie powiatu
czynnych było około 150 źródeł,
wśród których dominują źródła o wydajności
do 10 l/s. We wsi Łany gm. Gościeradów znajduje się źródlisko uznane za pomnik przyrody nieożywionej. Jest to
źródło podpływowe o
stałej wysokiej temperaturze zimą i latem od
10,2 do 10,3 °C i licznych gejzerkach wybijających się ponad lustro wody, nic spotykane na
Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu. W źródłach
rzeki Tuczyn w Olbięcinie woda wypływająca
z gruntu i wietrzeliny opoki ma niską temperaturę ok. H °C, co znalazło odbicie w lokalnej
nazwie małego dopływu "Zimne Wody". Na
końcu ul. Wodnej w Urzędowie występują żródła związane z lokalnym kultem św. Otylii,
obok znajduje się kapliczka i Sanktuarium.
Teren powiatu kraśnickiego to obszar o bardzo rzadkiej sieci wód powierzchniowych,
charakteryzujący się rozległymi pustkami wodnymi, zwłaszcza na płd. od Kraśnika i Olbięcina. Występują tu podziemne wody szczelinowo
- warstwowe zalegające na znacznych głębokościach. Głównymi rzekami są Wisła, Sanna w
dolnym biegu i Bystrzyca w górnym biegu.
Centralnym ciekiem Wzniesień Urzędowskich
jest Wyżnica, tworząca z dopływami Urzędówką i Potokiem Podlipie system rzeczny
drugiego rzędu.
Przełomowy odcinek Wisły jest tu jednym z najbardziej malowniczych na całym jej biegu.
Szybkość nurtu w korycie pod Annopolem wynosi 5,5 km/h, wahanie
wodostanu w ciągu roku ok. 3 m. Średni stan
wody pod Annopolem wynosi 375 cm. Wisła zachowała cechy rzeki
dzikiej ze zmieniającym się z roku na rok przebiegiem koryta oraz pojawiającymi się i znikającymi łachami
piaszczystymi i wyspami.
Sanna, prawy dopływ Wisły, zbiera wody głównie z płd: zadr. krawędzi
Wyżyny Lubelskiej oraz zachodniego
skłonu Roztocza. Wszystkie jej dopływy (Tuczyn, Karasiówka,
Trzydniczanka, Stanianka, Lutynka) spływają z prawobrzeżnej, wyżynnej części dorzecza.
Bystrzyca zaczyna swój bieg ze źródeł w Sulowie, a następnie jest
obficie zasilana wodami podziemnymi powyżej
Zakrzówka.
Niewielkie dopływy zasilają ją z prawej strony. Dolina
Bystrzycy wykazuje wyraźną asymetrię. Prawe
zbocze jest strome, o dużych deniwelacjach na małej przestrzeni,
lewe natomiast znacznie łagodniejsze.
Asymetrią charakteryzuje się również dolina Wyżnicy, przy czym
wyższy jest brzeg lewy. Stanowi ona jednocześnie
oś Kraśnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Źródła jej znajdują
się w Słodkowie III, a ujście w Józefowie. W
Dzierzkowicach przejmuje ona pierwszy prawobrzeżny dopływ Urzędówkę,
zasilaną krótkimi dopływami do 2,5 km.
W ostatnich latach obserwuje się wyraźne zachwianie stosunków
wodnych, objawiające się obniżeniem poziomu wód
oraz zanikiem źródeł. Od ujścia Urzędówki Wyżnica płynie szeroką podmokłą
doliną, przyjmując drogi prawobrzeżny
dopływ - potok Podlipie. Jedyny bez nazwy, lewy dopływ Wyżnicy,
wpadający do niej w Kraśniku ma w suchych
latach bieg skrócony o 200 m.
Do wód powierzchniowych należą również stawy.
Na terenie powiatu brak jest obecnie zbiorników rekreacyjnych.
Przestał pełnić tę funkcję ze względu na zanieczyszczenie wody zbiornik w Dzierzkowicach Krzywiu. Funkcję taką
przewidziano w przyszłości dla stawu w Zakrzówku i perspektywicznie w Kraśniku Fabrycznym. Obecnie
przeznaczone są do
celów gospodarczych (hodowla
ryb, głównie karpie). Należy tu jeszcze wymienić malowniczo położone
stawy "Zawólcze" w Wólce Szczeckiej,
wkomponowane w kompleks leśny u podnóża strefy krawędziowej Wyżyny
Lubelskiej, stawy w Rzeczycy Księżej i
Ziemiańskiej, Wólce Gościeradowskiej oraz inne znacznie mniejsze
zbiorniki.
Niewątpliwie na wyróźnienie zaslugują okolice stawów w Suchyni i w
Stróży
W przyszłości, przy stworzeniu odpowiedniej infrastruktury, mogą być
one miejscem wypoczynku nie tylko dla
mieszkańców Kraśnika, ale i okolic. Ważnym jest też to, aby nowe
inwestycje budowlane były umiejętnie wkomponowane w krajobraz. Prekursorem w tej dziedzinie wydaje się być pan
S. Sulowski ze Słodkowa III, który już zainwestował w agroturystykę.
Na zakończenie należałoby podkreślić, że okolice wokół stawów w Suchyni, Stróży oraz tereny Słodkowa czy Dąbrowy Bór już teraz są bardzo atrakcyjne dla turystyki rowerowej, o czym wie wielu mieszkańców Kraśnika chętnie korzystających z tej formy rekreacji. W przyszłości, przy odpowiednim zainteresowaniu społeczności lokalnych i stworzeniu sieci kwater prywatnych, tereny okolic Kraśnika mają szansę stać się atrakcyjnymi dla turystyki pobytowej, zwanej popularnie agroturystyką.